მინი-კურსის შექმნა ჰუმანიტარული დისციპლინებისათვის: მონაცემთა ანალიზის მეთოდი

იაშ ჩავლა (ვროცლავის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების უნივერსიტეტი)

„STEM4Humanities“ პროექტის მიზანია, ერთი მხრივ, STEM უნარებსა (მეცნიერება, ტექნოლოგია, ინჟინერია და მათემატიკა) და მეორე მხრივ, ჰუმანიტარულ განათლებას შორის არსებული ნაპრალების შევსება. ჩვენ ორიენტირებულნი ვართ მსმენელებში ისეთი ცოდნის და უნარების განვითარებაზე, რომლებიც არსებითია იმისათვის, რომ მათ უზრუნველყონ სწავლების პროცესში ინტერდისციპლინური მიდგომების ინტეგრირება. ჩვენი ერთ-ერთი  მნიშვნელოვანი ინიციატივა არის, შევიმუშავოთ მინი-კურსი, რომელიც განკუთვნილი იქნება პროფესორთათვის ევროპის მასშტაბით და ხელს შეუწყობს მათ პროფესიულ განვითარებას STEM განათლების კონტექსტში.

ამ მინი-კურსის შექმნისთვის ვიყენებთ ყოვლისმომცველ მეთოდოლოგიას, რომელიც მოიცავს საჭიროებების ანალიზს თვითშეფასების მექანიზმზე დაყრდნობით. ამ ბლოგში ჩვენ მიმოვიხილავთ, თუ როგორ განსაზღვრა პროფესორთა მიერ შევსებულმა თვითშეფასების კითხვარმა კურსის შინაარსი და სწავლის მიზნები, რომლებიც შეესაბამება მონაწილეთა საჭიროებებს.

მეთოდოლოგია: საჭიროებებზე დაფუძნებული მიდგომა

მინი-კურსი ეყრდნობა მონაცემთა ანალიზის მეთოდს. ამისათვის ვიყენებთ ჰუმანიტარული მიმართულების პროფესორთა მიერ შევსებულ თვითშეფასების კითხვარის შედეგებს. ეს პროფესორები მოღვაწეობენ შემდეგ შვიდ ქვეყანაში – საფრანგეთი, საქართველო, საბერძნეთი, იტალია, რუმინეთი, პოლონეთი და უკრაინა. გამოკითხვამ პროფესორებს მისცა საშუალება, განესაზღვრათ ცოდნის დონე, რომელიც მოიცავს STEM განათლების სფეროში არსებულ მთელ რიგ უნარებს. საჭიროებების ანალიზის ეს მეთოდოლოგია მნიშვნელოვანი იყო იმ ცოდნასა და სფეროებს შორის შეუსაბამობების იდენტიფიცირებისათვის, რომლებიც საჭიროებს მეტად განვითარებას.

ჰუს და გუოს თანახმად, საჭიროებებზე დაფუძნებული მიდგომა არის ძლიერი მექანიზმი კურიკულუმის დიზაინისათვის, რადგან კვლევის ინსტრუმენტით შესაძლებელია, გამოიკვეთოს მსმენელთა სპეციფიკური კომპეტენციები (Hu & Guo, X, 2021). ჩვენს შემთხვევაში, თვითშეფასების მექანიზმით განისაზღვრა ის ძირითადი სფეროები, რომლებშიც პროფესორები არიან ნაკლებად თავდაჯერებულნი ან აქვთ სურვილი ჩატარდეს უფრო მეტი ტრენინგი.

ვროცლავის სამეცნიერო-ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის კურსის განმავითარებელი გუნდი აქცენტს აკეთებდა არა STEM განათლებასთან დაკავშირებულ ზოგად მიდგომზე, არამედ მოდულების აგების ასპექტზე, რომელიც უშუალოდ უპასუხებდა ზემოთ აღნიშნულ შეუსაბამობებს. პროფესიულ განვითარებაზე ფოკუსირება ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ პროფესიული სწავლება არის ყველაზე ეფექტური, როდესაც ის პასუხობს მსმენელთა სპეციფიკურ საჭიროებებს (Darling-Hammond et al., 2017).

ფოკუსირების ძირითადი სფეროები:

რა გამოვლინდა საჭიროებების ანალიზის შედეგად?

თვითშეფასების კითხვარიდან შეგროვებული მონაცემების შედეგად, გამოიკვეთა რამდენიმე სფერო, სადაც პროფესორები აღნიშნავდნენ საჭიროებებს მეტად განვითარებისათვის. ეს სფეროები გახდა მინი-კურსის შინაარსის ქვაკუთხედი, რადგან ტრენინგის თემატიკა შეესაბამებოდა მონაწილეთა პროფესიულ ცოდნას.

ფოკუსირების ძირითადი სფეროები მოიცავს:

ინჟინერული აზროვნება და დიზაინერული აზროვნება: ეს კონცეფციები იყო მნიშვნელოვანი იმ თვალსაზრისით, რომ პროფესორები გამოხატავდნენ სურვილს, ჩატარებულიყო მეტი ტრენინგი აღნიშნულ თემატიკაზე. ინჟინერული აზროვნება მოიცავს პრობლემის გადაჭრის უნარს ინჟინერიის პრინციპის გამოყენებით. დიზაინერული აზროვნება კი არის ინოვაციების გამოყენების უნარი ადამიანზე ორიენტირებული მიდგომით. ორივე ეს კონცეფცია არის მნიშვნელოვანი პროფესორთათვის, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან სწავლების პროცესში უზრუნველყონ STEM უნარების ინტეგრირება. აღნიშნული კი დიდად შეუწყობს ხელს სტუდენტთა კრიტიკული და კრეატიული აზროვნების განვითარებას.

გენერაციული ხელოვნური ინტელექტი და ინოვაციები: ხელოვნური ინტელექტის სწრაფად განვითარების ფონზე, პროფესორები გამოხატავდნენ მზადყოფნას უახლესი ტექნოლოგიების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად, რათა შეძლებოდათ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენება საგანამანათლებლო საქმიანობაში.  კურსი მოიცავს მოდულებს, რომლებიც შეეხება საკითხებს, თუ როგორ უწყობს ხელს გენერაციული ხელოვნური ინტელექტი სწავლების პროცესს და უზრუნველყოფს ინოვაციებს.

მანიპულაციური უნარები: პრაქტიკული, კოორდინირებული მოძრაობების შესრულების უნარი არის ინტერესის კიდევ ერთი სფერო. ეს ხაზს უსვამს STEM განათლებაში ექსპერიმენტული სწავლის მზარდ მნიშვნელობას. მინი-კურსი მოიცავს მოდულებს, რომლებიც შეეხება სტრატეგიებს, თუ როგორ ჩავრთოთ კეთებით სწავლება და მანიპულაციური უნარები გაკვეთილის/ლექციის გეგმაში. აღნიშნული კი დიდად შეუწყობს ხელს სტუდენტთა ჩართულობას STEM კონტექსტში.

STEM პედაგოგიკა და STEM უნარები: მონაწილეებმა გამოთქვეს სურვილი, ჩატარდეს უფრო მეტი ტრენინგი ეფექტური STEM სწავლების სტრატეგიისა და პედაგოგიკის თემატიკაზე. შედეგად, კურსის ფარგლებში გაიცა მითითებები და რჩევები იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ შეიძლება, პროფესორებმა განავითარონ STEM უნარები. ეს კი პროფესორებს მისცემს საშუალებას, ასწავლონ სტუდენტებს არა მხოლოდ შინაარსი. ამასთანავე, ეს მითითებები დაეხმარება მათ, იფიქრონ და მოიქცნენ მეცნიერების, ტექნოლოგიების სპეციალისტის, ინჟინრებისა და მათემატიკოსების მსგავსად.

ზემოაღნიშნულ სფეროებზე ფოკუსირებით, მინი-კურსი უშუალოდ პასუხობს პროფესორთა საჭიროებებს, რაც ხაზს უსვამს ტრენინგის თემატიკის რელევანტურობასა და  ეფექტურობას. დარლინგ ჰამონდი ყურადღებას ამახვილებს ეფექტური სწავლებისათვის პედაგოგიურ კონტქსტში ცოდნის მნიშვნელობაზე (Darling-Hammond, Wei, Andree, Richardson & Orphanos, 2009). ეს კონცეფცია კი მნიშვნელოვანია კურსის დიზაინერული ასპექტისათვის.

შერეული სწავლება: მოქნილი მეთოდოლოგია

პროფესორთა სწავლების სხვადასხვა სტილის გათვალისწინებით, მინი-კურსი იყენებს შერეული სწავლების მეთოდს. ეს ფორმატი მოიცავს ონლაინ ლექციებს, ინტერაქტიულ სემინარებს და პროექტზე დაფუძნებულ სწავლებას, რაც უზრუნველყოფს თეორიისა და პრაქტიკული ნაწილის ბალანსს. ჰოიკ-ბოზიკის თქმით, შერეული სწავლება ხელს უწყობს ჩართულობასა და სიღრმისეული ცოდნის გაცვლას. ეს კი ჩვენი კურსისთვის იდეალური მიდგომა არის (Hoic-Bozic, Mornar & Boticki, 2008).

ონლაინ ფორმატით აგრეთვე შესაძლებელია, პროფესორებს ჰქონდეთ წვდომა მასალებზე ნებისმიერ დროს, ეს არის განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი მათი დატვირთული გრაფიკიდან გამომდინარე. როგორც ფაირმანმა აღნიშნა, ონლაინ რესურსების გამოყენებით პროფესიული განვითარება უფრო და უფრო პოპულარული ხდება უმაღლეს საგანმანათლებლო სისტემაში, რადგან ეს ხელსაყრელ პირობებს სთავაზობს მათ სწავლის პროცესში, ყოველგვარი ტრადიციული, არადისტანციური ფორმატით ჩატარებული ტრენინგის გამორიცხვით (Fairman, Smith, Pullen, & Lebel, 2022).

განათლების სფეროში მომუშავე პერსონალის გაძლიერება ინტერდისციპლინური სწავლებისათვის

მინი-კურსის ერთ-ერთი ძირითადი მიზანი არის პროფესორთა კვალიფიკაციის ამაღლება იმისათვის, რომ მათ შეძლონ STEM უნარების ინტეგრირება სწავლების პროცესში ინტერდისციპლინური თანამშრომლობის უზრუნველყოფით. STEM-ის სასწავლო კურსები ხშირად ჰუმანიტარული დისციპლინის საგნებისაგან განსხვავებულად აღიქმება, მაგრამ რეალურად ეს სფეროები მჭიდროდ არის ერთმანეთთან დაკავშირებული. მაგალითად, ლიტერატურის სფეროში ინჟინერული აზროვნება შეიძლება, მიესადაგოს პრობლემის გადაჭრის უნარს. პროფესორებმა დიზაინერული აზროვნება შესაძლებელია, გამოიყენონ ისტორიოგრაფიის კვლევებში ინოვაციური მიდგომის  ხელშეწყობისათვის.

მინი–კურსი შესაძლებლობას აძლევს პროფესორებს, გამოიყენონ ინტერდისციპლინური მიდგომა სწავლების პროცესში, რაც არღვევს ტრადიციულ ბარიერს STEM და ჰუმანიტარულ დისციპლინებს შორის. ეს კი პასუხობს უმაღლეს საგანამანათლებლო სისტემაში ინტერდისციპლინური თანამშრომლობის მზარდ მოთხოვნას, რაც აუცილებელია სტუდენტთა მზაობისათვის სწავლის დამთავრების შემდეგ მოსალოდნელი მსოფლიოს კომპლექსურ, ურთიერთდაკავშირებულ გამოწვევებთან გასამკლავებლად.

შეჯამება: ყოვლისმომცველი მეთოდი პროფესიული განვითარებისათვის

ჰუმანიტარული დისციპლინებისათვის STEM მინი-კურსის განვითარების პროცესი არის იმის გამოხატულება, რომ იგი ეფუძნება მონაცემთა ანალიზის მეთოდს. მას შემდეგ, რაც გამოვიყენეთ საჭიროებების ანალიზის მეთოდოლოგია და ყურადღება გავამახვილეთ იმ სპეციფიკურ სფეროებზე, რომლებზეც პროფესორები აკეთებდნენ განსაკუთრებულ აქცენტებს, ჩვენ შევქმენით სასწავლო კურსი, რომელიც არის როგორც რელევანტური, ისე ეფექტური. შერეული სწავლების მიდგომამ უზრუნველყო მოქნილობა, ხოლო ინტერდისციპლინურ სწავლებაზე ფოკუსირებამ საშუალება მისცა პროფესორებს, აღჭურვილიყვნენ STEM და ჰუმანიტარული დისციპლინების ინტეგრირებისათვის საჭირო უნარებით.

ვინაიდან მივიწევთ წინ, ჩვენ ვიღებთ ვალდებულებას, მუდმივად დავხვეწოთ და განვავითაროთ მინი-კურსი პროფესორთა გამოცდილებაზე დაყრდნობით. ჩვენ მიზნად ვისახავთ, მხედველობაში მივიღოთ პროფესიული განვითარების პროცესში არსებული გამოცდილება, რომელიც არა მარტო პროფესორთა საჭიროებებს უპასუხებს, არამედ დაეხმარება მათ, მოწინავე ადგილები დაიკავონ სწრაფად განვითარებად უმაღლეს საგანამანათლებლო სისტემაში.

გამოყენებული ლიტერატურა

Darling-Hammond, L., Wei, R.C., Andree, A., Richardson, N., & Orphanos, S. (2009). Professional learning in the learning profession. Washington, DC: National Staff Development Council, 12(10).

Darling-Hammond, L., Hyler, M.E., & Gardner, M. (2017). Effective teacher professional development. Learning Policy Institute.

Fairman, J.C., Smith, D.J., Pullen, P.C., & Lebel, S.J. (2022). The challenge of keeping teacher professional development relevant. In Leadership for Professional Learning (pp. 251-263). Routledge.

Hoic-Bozic, N., Mornar, V., & Boticki, I. (2008). A blended learning approach to course design and implementation. IEEE Transactions on Education, 52(1), 19-30.

Hu, W., & Guo, X. (2021, October). Toward the development of key competencies: A conceptual framework for the STEM curriculum design and a case study. Frontiers in Education, 6, 684265.